دیابتی‌ها با مصرف آنتی اکسیدان مقاومت بدن را در مواجهه با "کرونا" بالا ببرند
رژیم غذایی همیشه یکی از دغدغه‌های اصلی بیماران دیابتی است و تغذیه دیابتی‌ها در مقایسه با سایر افراد از قوائد خاصی پیروی می‌کند، برخلاف باور عموم این رژیم تنها با پرهیز از مصرف مواد حاوی قند و شیرینی ها کامل نمی‌شود و رفتارهای درست غذایی نظیر مصرف به موقع وعده‌های غذایی ،میزان مجاز مصرف و سهم هریک از گروه‌های غذایی نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد. از آنجا که بحث تغذیه ارتباط تنگاتنگی با دیابت دارد به سراغ یکی از برجسته ترین متخصصان حوزه تغذیه « دکتر سعید حسینی دانشیار و معاون دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران » رفته و با ایشان گفتگویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
تغذیه چه نقشی در کنترل و پیشگیری از بیماری دیابت دارد؟
معمولا وقتی که از یک بیمار دیابتی می‌پرسیم، از چه زمانی به این بیماری مبتلا شده، در پاسخ می‌گوید از زمانی که دچار اضافه وزن و چاقی شده‌ام؛ بنابراین چاقی نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارد، با افزایش وزن مقاومت بدن، به انسولین بالا می‌رود و زمینه ابتلا به دیابت نوع دو فراهم می‌شود.
برای پیشگیری از دیابت بهترین اقدام تغییر در سبک زندگی و الگوی غذایی است به نحوی که وزن، در محدوده نرمال باشد تا حتی اگر فردی زمینه ژنتیکی ابتلا به دیابت را در خانواده داشت ، زمینه محیطی بیماری را فراهم نکند. حال اگر افراد به بیماری مبتلا شدند،چه باید بکنند؟ اولین کار، کاهش 5 تا 10 درصد از وزن فعلی است، شاید وزن فرد مبتلا بیش از 5 تا 10 درصد وزن نرمال باشد، اما کنترل قند خون، به همین میزان با کاهش وزن از توده چربی و به دنبال آن کاهش مقاومت به انسولین می‌تواند قند خون را بهتر کنترل کند و اگر احیانا بیمار برای کنترل قند نیاز به مصرف دارو داشت، با این کاهش 5 تا 10 درصدی وزن هم می‌توان نیاز او را به دارو کمتر کرد. بر همین اساس می‌توان نتیجه گرفت مقوله وزن با دیابت گره خورده و افزایش وزن هم از مصرف بی اندازه و نامناسب مواد غذایی به دست می‌آید؛ درواقع مقوله تغذیه با دیابت پیوند تنگاتنگی دارد.
رژیم غذایی دیابتی‌ها بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
اولین نکته در رژیم بیماران دیابتی، نظم است؛ یعنی وعده‌های غذایی در زمان مشخصی مصرف شوند، در ابتدا وعده صبحانه و دو تا سه ساعت بعد، میان وعده و پس از 3 ساعت وعده نهار مصرف شود و به همین ترتیب از ناهار تا وعده شام با فواصل زمانی مشخص شده میان وعده عصر و شام و میان وعده بعد از شام استفاده شود. در اصل 6 وعده غذایی برای این بیماران باید در نظر گرفته شود که شامل 3 وعده اصلی و 3 وعده میان وعده است.اما بر خلاف آنچه مرسوم شده افراد فکر می‌کنند به این دلیل که دیابت با نام مرض قند شناخته شده تنها با حذف مواد قندی از رژیم غذایی، می‌توان رژیم درستی داشت. درحالیکه چنین نیست و فرد دیابتی قادر به مصرف همه چیز هست اما مقدارها باید مناسب باشد.
مصرف هرچه بیشتر سبزیجات، در رژیم غذایی فرد دیابتی به سلامت او کمک زیادی می‌کند و مصرف انواع میوه ، کربوهیدرات‌ها ومواد پروتئینی به اندازه تعریف شده در رژیم غذایی این بیماران حائز اهمیت است؛ هر فرد با فیزیک بدنی خاص خود ، زمینه استرسی و میزان قند باید رژیم غذایی خاصی داشته باشد. نکته اساسی در رژیم دیابتی‌ها این است که مقدار کربوهیدراتی که مصرف می‌کنند بسیار مهم تر از نوع کربوهیدراتی است که مصرف می‌کنند، درواقع میزان مصرف اهمیت بیشتری از نوع مواد غذایی دارد که بیمار دیابتی مصرف می‌کند.
از طرفی باید در نظر داشت بیمار دیابتی در صورت عدم کنترل قند خون در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی و کلیوی قرار دارد و به همین دلیل باید به این نکته توجه کنیم که مصرف کدام گروه از مواد غذایی زمینه ابتلا به بیماری‌های کلیوی را فراهم می‌کنند که قطعا پاسخ آن مواد پروتئینی است و در مورد بیماری‌های قلبی، عروقی نقش چربی‌ها پررنگ تر می‌شود، لذا یک فرد دیابتی باید در مصرف پروتئین و چربی مقدار مجاز را در نظر بگیرد.
کدام گروه از مواد غذایی برای فرد دیابتی منع قطعی دارند؟
اساسا در یک تغذیه مناسب به طور مثال شکر و یا روغن زیاد جایگاهی ندارد و مصرف این مواد برای فرد دیابتی قطعا توصیه نمی‌شود و پایه هر چیزی که بر اساس شکر درست می‌شود، منع مصرف دارد؛ به طور مثال شیرینی‌ها برای افراد دیابتی منع مصرف دارد اما باز تأکید می‌کنم مصرف مواد قندی ساده هم خوب نیست. در مورد میوه‌ها هم باید این نکته را در نظر گرفت که صرفا مصرف بیش از اندازه میوه شیرین، مشکل زا نیست بلکه میوه‌های ترش هم حاوی کربوهیدرات هستند و در صورت مصرف بی اندازه ایجاد مشکل می‌کنند. بر همین اساس بعضا برخی از افراد دیابتی اظهار می‌کنند که چرا باوجودیکه که اهل مصرف قند و شیرینی نیستند به دیابت مبتلا شده‌اند؟ مگر اسم این بیماری مرض قند نیست! که از خوردن شیرینی و شکلات بوجود می‌آید؟ پاسخ ما این است که اصلا چنین چیزی نیست و هر چیزی که باعث افزایش انرژی در بدن شما شود و منجر به رسوب چربی شود، زمینه ساز ابتلا به دیابت می‌شود. مقدار مصرف بسیار مهم تر از نوع مصرف است.
در رابطه با مصرف مواد غذایی خاصی که گفته می‌شود خاصیت پایین آوردن قند خون را داشته و برای دیابتی‌ها مفید هستند، نظیر دارچین، شنبلیله و .. چه توصیه‌ای دارید؟
نقش برخی از مواد غذایی در کاهش قند خون ثابت شده است؛به طور نمونه نقش «دارچین» در کنترل قند خون مشخص شده است و در سبزیجات گیاه «شنبلیله» هم این تأثیر را دارد، اما مصرف این مواد در بیماری که قند بالایی دارد تنها در کنار مصرف دارو تا حدودی کمک کننده است و نباید انتظار درمان داشت چرا که جایگزینی برای دارو نیستند. اینگونه نیست که فردی که قند بالایی دارد بتواند با مصرف دارچین و شنبلیله خود را درمان کند. تمام موادی که بعنوان مکمل به کمک درمان بیماری ها می‌آیند تنها با توجه به اسمشان نقش مکمل دارند.
درمانهای غذایی طب سنتی تا چه میزان مورد تأیید هستند؟
اگر طب و یا هرچیزی را به عنوان علم در نظر بگیریم و بپذیریم که علم محدودیت زمانی ندارد و از یک نقطه‌ای شروع و تا جهان و بشریت وجود داشته و پیش می‌رود. همانطورکه نمی‌توانیم بگوییم مهندسی سنتی، طب سنتی هم واژه درستی نیستند به این دلیل که پانصد سال پیش اتفاق افتاده و ادامه نداشته است. اگر علم، علم است جریان دارد و از یک نقطه شروع شده و به جلو می‌رود. اگر بپذیریم طب هم علم است از یک نقطه شروع شده و به جلو رفته است؛ متأسفانه این یک نوع بازی است و یک سری از افراد سودجو در حقیقت مغلطه می‌کنند و الا در ریشه‌های طب غربی هم چیزی نفی نشده و این طب جایگزین چیزی نشده است؛ اما طب سنتی و طب غربی از دید من جایگاهی ندارد و بسیاری از چیزهایی که به شکل دارو مصرف می‌شوند ریشه گیاهی دارند، چیزی که طب سنتی از آن استفاده می‌کند و به این معنی نیست که هر چیز گیاهی خوب است و هر چیز شیمیایی بد است. به طور نمونه تریاک از گیاه خشخاش به دست می‌آید ولی نمی‌توان گفت گیاه خشخاش خیلی خوب است و بد وقتی از گیاه خشخاش هروئین ساختند بگویید هروئین بد است چرا که هروئین هم از همان گیاه خشخاش بوجود آمده است. بسیاری از داروها هم به این شکل هستند و عصاره آنها از یک گیاه به دست می‌آیند و تبدیل به یک ماده شیمیایی می‌شوند ولی اساسا دوگانگی پایه شیمیایی و گیاهی به نظر مغلطه هست تا مسیر علم.
در کل ادعاهای طب سنتی را رد می‌کنید؟
بحث سودجویی بسیار رایج است که معمولا با سو‌استفاده از ضعف بیماران،اتفاق می‌افتد. این سودجویان بیشتر سراغ افرادی می‌روند که به دنبال بیماری از درمان خود ناامید شده‌اند. اما یادمان باشد که این آشفته بازار وجود دارد و بعضا از سر دشمنی با غرب و به طبع آن طب غربی به سنت روی می‌آوریم درصورتیکه اساسا این مقوله‌ای نیست که جداشدنی باشد و علم قابل جدا شدن نیست و مهم نیست که بشر در کجای این کره خاکی قرار گرفته است، علم بشر هر روز نسبت به گذشته بیشتر شده است. افراد متخصص در طب سنتی بسیار محدود هستند که تخصص این موضوع را از دانشگاه کسب کرده‌اند، ما دانشکده طب سنتی داریم که عموما دانش آموخته‌های طب غربی، دانشجویان آن را تشکیل می‌دهند که بر اساس طب غربی ادعاهای طب سنتی را هم بررسی کرده‌اند و برخی که درست بوده تأیید و برخی که غلط بوده را مردود کرده‌اند. متأسفانه افرادی که سودجو هستند، ناأگاهی مردم را راه سودجویی خود می‌دانند.
در حال حاضر که درگیر شیوع بیماری کرونا هستیم چه توصیه‌های مراقبتی برای بیماران دیابتی دارید؟
ما در هر دوره در معرض ابتلا به نوعی از ویروس و میکروبهای مختلف قرار داریم اگر سیستم ایمنی که سیستم دفاعی بدن ماست قوی عمل کند، می‌توانیم بیماری را پس بزنیم ولی اگر ضعیف عمل کند، طبیعتا راه برای ورود بیماری باز خواهد شد. بنابراین باید به دنبال تقویت سیستم ایمنی باشیم حال فردی که چاق است، سیستم ایمنی ضعیف تری دارد و فردی که دیابت دارد و قند کنترل شده ندارد سیستم دفاعی ضعیف تری دارد و کسی که سیستم قلب و عروق سالمی ندارد، به ارگان‌ها و اعضاء و جوارح بدن او خون رسانی خوبی صورت نمی‌گیرد، طبیعتا در مقابله با بیماری ناتوان خواهد بود و بیشتر در معرض بیماری قرار می‌گیرد. گفته می‌شود اکسیدان‌ها به بدن آسیب می‌رسانند پس هر آنچه در گروه آنتی اکسیدان‌ها باشد، می‌تواند کمک کننده باشد و جلوی التهاب را بگیرد و از آنجا که میوه جات و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌ها هستند، منبع خوبی برای تأمین این مواد به شمار می‌روند. به این دلیل که سبزیجات هیچ گونه انرژی ندارد، افراد دیابتی می‌توانند از آنها بیشتر مصرف کنند و آنتی اکسیدان بیشتری به بدن خود برسانند؛ اما در مورد میوه‌ها تأکید بر این است که هر اندازه میوه‌ها متنوع تر باشند برای مصرف بیماران بهتر هستند و آنتی اکسیدان بیشتری از انواع مختلف به بدن می‌رسانند ولی برای فرد دیابتی در مصرف میوه‌ها باید محدودیت قائل شد چرا که میوه‌ها هم انرژی دارند و دریافت انرژی از مسیر خوردن چیزهای خوب و یا چیزهای بد هر دو می‌تواند انرژی زیادی را در بدن به شکل چربی انبار کند و با ازدیاد چربی بدن و افزایش وزن خود به خود سیستم ایمنی تضعیف می‌شود.
نقش رسانه‌هایی نظیر «دیابت گرام» که قرار است مرجع علمی نشر اطلاعات در حوزه پزشکی باشند را چگونه می‌بینید؟
متأسفانه در فضاهایی نظیر اینستاگرام، تلگرام و به طور کلی مدیا، حرف و حدیث، بسیار است و هرکس هرچه بخواهد می‌گوید،اما جایی که این موضوعات را بررسی کرده و بسنجد، وجود ندارد؛ بهترین کار مراجعه به سایت‌های رسمی اخبار برای سنجش ادعاهای افراد است؛ به طور نمونه در طب سنتی ادعایی مطرح می‌شود، اصولی ترین رفتار این است که به سایت رسمی دانشکده طب ایرانی رفته و در مورد آن کسب اطلاع کرد . قطعا اگر دارو یا روش درمانی سنتی وارد بازار شود که اهمیت زیادی داشته باشد، دانشگده طب ایرانی منبع طلاعاتی درست در مورد صحت و تأیید آن است.
حال اگر موضوع راجع به تغذیه باشد، سایت دانشکده تغذیه و هیئت علمی این دانشگاه می‌توانند در مورد آن نظر بدهند،اگر کسی مدعی داروی جدیدی در حوزه دیابت است، قاعدتا مراکزی مثل پژوهشگاه علو م غدد و متابولیسم، مراکز علمی از این دست مسئول نشر اخبارهستند؛ بارها در مورد دیابت در سایت‌های خبری گوناگون اخباری از این دست که درمان قطعی دیابت کشف شد و مواردی نظیر آن مواجه شده‌اید که هیچ مرکز علمی و دانشگاهی آن را تأیید نکرده‌اند. حال وظیفه بررسی این اخبار بر عهده یک سایت تخصصی در این حوزه است و رسانه‌هایی نظیر «دیابت گرام» که قرار است اخبار این حوزه را پوشش بدهند باید در ابتدا خود را به مخاطبان معرفی کنند.به این صورت که اخبار این سایت زیر نظر اعضای هیئت علمی منتشر می‌شود و اخبار این حوزه از طرف تیم کارشناسی حرفه‌ای مورد تأیید هستند و دراصل آنچه حقیقت دارد بر روی سایت قرار می‌گیرد. لذا این امر اطمینان خاطری برای بیماران دیابتی ایجاد می‌کند که با شنیدن اخبار درست در حوزه دیابت نسبت به کنترل و درمان بیماری خود بکوشند، درحقیقت منابع خبری باید مشخص باشند چرا که این روزها در سایت‌ها و درگاه‌های اطلاعاتی زیادی در حوزه دیابت صحبت و ادعاهای زیادی مطرح می‌شود درنتیجه نیاز به وجود منبعی تخصصی در این حوزه به شدت احساس می‌شود، رسانه‌ای که با ورود به قضایا و بررسی ادعاها در صورت صحت اخبار درست آنها را نشر بدهد و درصورت غلط بودن ادعاها این بار اضافی را از دوش بیماران دیابتی بردارد.